Dossier zelfzorg
Voor jezelf zorgen, dat betekent ook voor jezelf opkomen als dingen niet stroken met jouw waarden of normen. Dat is de visie van Joep Vanhoegaerden, verpleegkundige op de PAAZ bij VITAZ. Al sinds zijn stages maakt hij er een punt van om te onderzoeken waar frustraties en gevoelens vandaan komen en dat ook aan te kaarten. Zo probeert hij een evenwichtige werkomgeving te creëren voor zichzelf.
“Tijdens mijn eerste stage, in de ouderenzorg, schrok ik ervan hoe alles daar – ook van hogeruit – strak getimed was. De zorg was er gereduceerd tot het taakgerichte aspect. Op den duur had ik het gevoel aan een band te werken… Zorgprofessionals beschikken nochtans over zoveel competenties: klinisch redeneren, linken leggen, technische handelingen uitvoeren … Waarom zouden we die beperken tot het afvinken van taken waarbij je geen tijd hebt om na te denken? Toen al hoopte ik op andere plekken wél de ruimte te krijgen om die competenties in te kunnen zetten. Of dat ik mezelf voldoende zou durven uitspreken om de tijd te nemen die ik acht nodig te hebben.”
Zelfzorg, zelfkennis, zelfreflectie
Uiteindelijk vond Joep zijn draai op de psychiatrische afdeling van VITAZ. “Ik was aangetrokken tot de psychiatrische, hematologische of oncologische afdelingen, omdat daar stilaan wel de beweging gemaakt wordt om langer stil te staan bij normen en waarden en daarover te communiceren.”
Een beweging die naadloos aansluit bij zijn visie op zelfzorg: “Zelfzorg kan je niet loskoppelen van zelfkennis. Wat is voor mij belangrijk? Waarom sta ik hier? Daarna komt de zelfreflectie: welke inzichten haal ik uit mijn job, wat doen die met mij en hoe kan ik daarover communiceren? Pas dan kan je aan zelfzorg doen.”
Want dat is een erg individueel concept, benadrukt hij. “Ik kan me voorstellen dat mijn collega’s bijvoorbeeld denken: die is constant aan het werk, want hij zit hele dagen wetenschappelijke artikels te lezen, maar voor mij is dat pure ontspanning. Ik heb de juiste balans kunnen vinden: ik krijg meer energie van mijn werk dan dat ik er energie aan verlies.”
Waarom?
Door stil te staan bij zijn eigen waarden, kan Joep ook steeds onderbouwen waarom hij bepaalde grenzen trekt, vertelt hij. “Uiteraard moet je dingen met discretie en sereniteit aankaarten, bij de juiste personen. Maar als je dan transparant kan vertellen wat er voor jou achter zit, zal je vaak zien dat je er niet op afgerekend wordt. Probeer altijd mee te geven wat de ‘waarom’ is.”
“Veel verhalen rond zelfzorg – elke dag een uur inplannen voor dit, en de tijd nemen voor dat – klinken mooi, maar dat krijgen we er in de praktijk niet bij. Terwijl het soms echt gewoon vijf minuten kost om jezelf de waarom-vraag te stellen. Daar geraak je heel ver mee. Als je kan uitdrukken waarom je je voelt zoals je je voelt, is er heel vaak ruimte voor verdere dialoog en dat brengt automatisch de ontspanning die we zoeken.”
“Hoe kunnen we dat zelf oplossen?”
Die open communicatie is in veel zorginstellingen nog niet vanzelfsprekend, denkt hij. “Op mijn stageplaatsen voelde ik het vaker niet dan wel.” Maar in die gevallen heeft het voor hem weinig zin om te wachten op initiatieven van bovenaf. “Ik denk dat iedereen voor zichzelf de verantwoordelijkheid heeft om die openheid uit te stralen. In veel instellingen is die mentaliteit nog niet binnengekomen. Of ze is er wel, maar de attitude om ze uit te spreken is er nog niet.”
En net die individuele verantwoordelijkheid mogen zorgprofessionals vaker opnemen, vindt hij. “Werkgevers spelen zeker een rol, maar zorg is per definitie niet volledig te plannen. Er zijn zoveel verschillende actoren, dat we dag in dag uit met dezelfde problematieken zullen blijven zitten als we werkgevers volledig verantwoordelijk achten. Ik denk ook dat het aan ons is om te zeggen: ik pak dit in handen. Al moet daar natuurlijk wel de ruimte voor gemaakt worden.”
LEES MEER OP INFUUS.BE
