“Reizen is vandaag nog ver van inclusief”
De zomer staat voor de deur, maar niet iedereen stapt die vol plannen en zelfvertrouwen tegemoet. Psycholoog Sien Depoortere (31) richtte als student Toerisme voor Autisme op. Met deze organisatie helpt ze toeristische trekpleisters om inclusiever te zijn. “Heel wat mensen met autisme blijven gewoon thuis en raken sociaal geïsoleerd omdat een uitstap te veel stress en vreemde blikken oplevert.”
“Tijdens mijn studie psychologie deed ik stage in het Centrum Ambulante Revalidatie (CAR) Sint-Lievenspoort in Gent. Dit is een revalidatiecentrum dat zich ook specifiek richt op kinderen met autisme. Zo kwam ik voor het eerst met kinderen met autisme in contact. Ik vind het een bijzonder interessante doelgroep omwille van de diversiteit. Je moet telkens een nieuwe puzzel leggen: waar heeft deze persoon nood aan? Wat werkt wel, wat niet? Er is geen ‘one fits all solution’ wat dat betreft.” Ondertussen is Sien zelfstandig psycholoog. Ze werkt voornamelijk met mensen met autisme, zowel kinderen, jongeren als ouderen.
Na haar studie psychologie maakte Sien echter nog een atypische tussenstop: een master toerisme. “Inclusie in toerisme was toen – ik spreek over pakweg acht jaar geleden – erg gericht op fysieke beperkingen, zoals het rolstoeltoegankelijk maken van ruimtes. Er was en is maar weinig oog voor neurodiversiteit.” Voor haar masterproef werkte Sien stappenplannen uit voor vier Vlaamse toeristische bestemmingen, waaronder de Zoo van Antwerpen en het Gravensteen in Gent. “Ik tekende voor iedere bestemming een gedetailleerd stappenplan uit. Twintig gezinnen mochten deze uittesten. De reacties waren meteen zeer positief. Voor veel gezinnen was het de eerste keer dat ze een ontspannen uitstapje konden maken, zonder het gevoel te hebben constant vreemde blikken van anderen te krijgen.”
Ook de betrokken organisaties waren tevreden. De bal ging al snel aan het rollen, en Sien ontving meerdere aanvragen van andere organisaties die wilden werken aan hun inclusiviteit. Zo werd Toerisme voor Autisme geboren.
Sociale isolatie
“Reizen is ontzettend belangrijk voor je persoonlijke ontwikkeling. Je komt in contact met andere culturen, mensen en plaatsen. Ik heb zelf ook al wat van de wereld gezien, en het is spijtig dat bepaalde drempels sommige mensen van die rijke ervaring weerhouden.”
In het Verenigd Koninkrijk werd een paar jaar geleden een onderzoek uitgevoerd bij mensen met autisme. De resultaten spreken voor zich: 75 procent van de respondenten voelt zich vaak sociaal geïsoleerd. 50 procent blijft thuis uit angst voor de reacties van anderen. 20 procent werd al eens gevraagd om een ruimte te verlaten omwille van zijn of haar autisme. “De cijfers zijn confronterend. Voor België is er geen gelijkaardig onderzoek, maar ik verwacht dat ze in dezelfde lijn liggen. Ook in mijn privépraktijk komt het weleens aan bod: mensen met autisme voelen zich soms sociaal geïsoleerd. De drempel om naar buiten te gaan, is soms hoog. We moeten als maatschappij ruimte creëren voor iedereen. Vandaag is reizen lang niet inclusief.”
Het vliegtuig vermijden
Er bestaat niet één type autisme, dus de drempel die een persoon met autisme ervaart, is persoonlijk. Wel zijn er bepaalde aspecten waar aanpassingen kunnen helpen. Voorspelbaarheid en structuur zijn enkele belangrijke voorbeelden. “Onvoorspelbaarheid is een grote bron van stress. Als je op reis bent, loopt niet alles volgens het boekje. Het restaurant waar je wil eten, kan volzet zijn. Reizen vraagt een grote mate van flexibiliteit. Dat kost sommigen te veel energie. Ook de drukte is voor personen met autisme vaak een obstakel. Velen zullen het vliegtuig bijvoorbeeld liever mijden.”
Wie reist of een uitstap maakt, krijgt veel prikkels te verwerken. Niet iedereen weet dan welk gedrag van hem of haar verwacht wordt. “Bovendien zagen musea er vroeger vaker hetzelfde uit. Er was eenzelfde soort inrichting, alleen de kunstwerken of het thema verschilden. Vandaag zijn er werelden van verschil tussen musea. Er is zelden een duidelijke looprichting, er zijn licht- en geluidseffecten en er wordt volop ingezet op interactiviteit. Die grote mate van diversiteit maakt het voor mensen met autisme moeilijker.”
Voorspelbaarheid creëren
Wat kan een organisatie doen om voorspelbaarheid te creëren? “Dat hangt erg af van het type organisatie. Het helpt om te beginnen om visuele stappenplannen uit te werken, zodat bezoekers weten waar ze naartoe gaan en hoe de route eruitziet. Ook helpt het om zoveel mogelijk informatie online te plaatsen. Aan de hand van beeldmateriaal en filmpjes kan je alvast tonen hoe de omgeving eruitziet. Een filmpje dat je meeneemt doorheen het hotel, kan voor een persoon met autisme de drempel verlagen. De emmer kan ter plaatse nog steeds overlopen, maar de kans is kleiner.”
“Aanpassingen die je doorvoert voor mensen met autisme, komen trouwens ook andere doelgroepen ten goede. Denk maar aan hoogsensitieve personen of mensen die anderstalig zijn. Ook voor hen is een duidelijke communicatie waardevol. In die zin vallen deze ingrepen dus altijd te verdedigen.”
Een welkom gevoel
Voorspelbaarheid creëren is één ding, maar er moet – en misschien vooral – ook gesensibiliseerd worden, vindt Sien. “Autisme heeft veel te maken met interactie met anderen. Je kan mensen met autisme dus wel tools aanreiken, zoals online informatie, maar het moet in twee richtingen gaan. Te weinig mensen weten wat autisme echt inhoudt. Het stereotype beeld strookt vaak niet met de realiteit. We zouden best wat verdraagzamer en toleranter mogen zijn. Mensen die een uur lang aanschuiven aan een attractie voor een pretpark, en dan via de fast lane voorbijgestoken worden door een kindje in een rolstoel: zij zullen zuchten, maar de situatie wel begrijpen. Is het een volwassenen waar schijnbaar niets aan mankeert, maar die wel autistisch is, die hen voorbijsteekt, dan zullen heel wat mensen boos zijn. Er moet nog veel gesensibiliseerd worden.”
Ook werknemers in toeristische trekpleisters dragen bij aan de ervaring. “In het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten wordt steeds meer ingezet op opleidingen in autisme-vriendelijkheid voor het personeel. Ook vanuit Nederland komt een beweging aangewaaid in het creëren van een prikkelarm aanbod. Dat zal in België ook steeds meer voet aan de grond krijgen. In een inclusieve organisatie mag er niet te veel in hokjes gedacht worden. In dialoog treden met bezoekers helpt. Het zorgt voor een veilig en welkom gevoel. En dat is al de helft van het werk.”
LEES MEER OP INFUUS.BE:
