Opgelegde werkkledij? Niet meer in woonzorgcentrum Sint-Vincentius in Avelgem. Sinds 2019 is geen enkele medewerker nog verplicht kledij van de werkgever aan te trekken. Dat past binnen de bredere visie die hier heerst. Marieke en Gwendolien zijn alvast zeer blij met de nieuwe regeling. “Er is veel meer kleur op de werkvloer.”
“In het begin was het toch wel even wennen. In onze schort hadden we van die grote zakken waar we heel wat materiaal in meenamen overal waar we kwamen. Nu heb ik zo’n grote zakken niet meer, en dus was het de eerste dagen wel even zoeken wat ik met al mijn materiaal moest gaan doen. Wat bleek: eigenlijk is het niet nodig om al dat materiaal steeds in je zakken te zitten hebben!”
“Men zegt wel eens dat de kleren de man maken. Wel, dat is hier ook zo.”
Het was wel even wennen, maar verpleegkundige Marieke Holvoet, die nu al drie jaar als verpleegkundige in woonzorgcentrum Sint-Vincentius in Avelgem werkt, vond uiteindelijk haar draai wel. Ook haar collega Gwendolien Room, die hier als huismoeder aan de slag is, weet het wel te waarderen dat ze op het werk haar eigen kledij kan dragen. “Men zegt wel eens dat de kleren de man maken. Wel, dat is hier ook zo.”
Ritme van de bewoners
Het idee om in woonzorgcentrum Sint-Vincentius, waar plaats is voor 108 bewoners, komaf te maken met de verplichte uniformen, past binnen de filosofie van de organisatie, zegt algemeen directeur Ken Wagner. “We hebben er hier erg bewust voor gekozen om ons te organiseren in groepen – ‘livings’ – van 15 tot 16 bewoners, vanuit de ambitie om ‘kleinschalig binnen een groter geheel’ te zijn. Het was onze directeur bewonerszorg, Lieve Goemaere, die hiertoe geïnspireerd was toen ze op reis was met een aantal bewoners. Aan zee, in een gewoon vakantiehuis, leefden personeel en bewoners het gewone leven, op het ritme van de bewoners zelf. Dat principe hebben we hier geïmplementeerd, met onze livings met telkens vijftien of zestien bewoners. De verplichte werkkledij die is weggevallen, is onderdeel van dat grotere verhaal.”
Ken Wagner is al lang genoeg aan boord bij WZC Sint-Vincentius om een aantal veranderingen in de werkkledij meegemaakt te hebben. Toen hij hier startte, waren de ‘kapjes’ van de verpleegkundigen nog maar net de deur uit. Hij zag de klassieke schorten verdwijnen en plaats maken voor de broekpakken – eerst klinisch wit, later met wat kleur. Hij zag de polo zijn intrede maken, om dan – een paar jaar geleden – te komen tot een beperking van de verplichte beroepskledij.
Spaghettibandjes
‘Beperking’ is overigens het juiste woord, want hier is wel degelijk nog werkkledij beschikbaar voor wie dat wil. “Het vertrekpunt is dat we hier werken zónder beroepskledij, maar we schaffen de beroepskledij niet af. We bieden het nog altijd aan voor wie dat wil”, verduidelijkt hij.
Dat er geen opgelegd uniform meer is, houdt voor hem ook nog andere voordelen in. Zo moet er niet meer gediscussieerd worden over wanneer iemand mag afwijken van de verplichte kledij. “Terwijl er vroeger steevast elke zomer moest gediscussieerd worden over rokjes, shorts en spaghettibandjes, zijn die discussies helemaal van de baan”, zegt hij. “Of iemand nu met een kort rokje komt werken of met een diepe décolté, dat maakt niet uit. En als het té kort is, of té diep, zullen ze dat zelf ook wel gauw merken”, zegt de algemeen directeur daarover. Hij rekent daarbij op het gezond verstand van alle medewerkers.
Bij medewerkers hoort en ziet de algemeen directeur weinig tegenkanting tegen de nieuwe aanpak, al herinnert hij zich één wat oudere collega die gehecht was aan de status die met de witte schort gepaard ging. Het zijn vooral de kandidaten die hier solliciteren die het vreemd vinden dat er geen verplicht standaarduniform is. Toch merkt Ken Wagner dat zij wel meegaan in de redenering wanneer hij hen het hele verhaal kan vertellen. En voor familieleden en artsen zijn er duidelijke naamkaartjes zodat zij duidelijk is met wie ze aan het spreken zijn.
Meer kleur
In het woonzorgcentrum zelf zorgt de ‘gewone’ kledij voor een grotere gelijkwaardigheid tussen bewoners en medewerkers, zo merken Marieke en Gwendolien op. Zoals wij allemaal net iets meer op ons gemak zijn wanneer we op straat aangesproken worden door een politieman in burger, merken ze dat ook in het woonzorgcentrum de verhouding tussen medewerkers en bewoners beter is als de kledij geen drempel vormt tussen beiden. “We zien dat bewoners al minder dan vroeger aan ons de toestemming komen vragen voor vanalles en nog wat. Dat is dankzij de gewone kledij, al moeten we hen nog stimuleren om zelf nog meer initiatief te nemen.”
“Voor mij is het grote voordeel dat ik veel meer mezelf kan zijn hier, het voelt veel natuurlijker aan om als mezelf hier zorg te bieden aan de bewoners. Bovendien zijn die bewoners meer op hun gemak”, zegt Marieke daarover. “Je ziet vandaag veel beter wie iedereen is”, vult haar collega Gwendolien aan. “We kunnen hier zijn wie we graag willen zijn. Er is ook veel meer kleur op de werkvloer.”
Tijd uitsparen
“Onze kledij is nu ook een echte bron van conversatie met de bewoners”, vervolgt Gwendolien. “Dan zeggen ze ‘amai, je hebt een schone blouse aan’, en kan je meteen een gesprek beginnen. Zo was er hier een vrouw met dementie die me ooit zei dat ‘haar vriendin ook precies zo’n blouse had als ik’. Dat was waarschijnlijk een herinnering van lang geleden, maar het toont wel dat je reacties krijgt dankzij kledij.”
“Wat ook een voordeel is,” besluit Marieke, “is dat ik ’s ochtends en ’s avonds tijd uitspaar, omdat ik me niet meer moet omkleden.” “Al heb ik nu wel meer was thuis”, voegt Gwendolien lachend toe.
Verplichte werkkledij: wat zegt de wet?
Kan je bij je werkgever gaan pleiten voor “een beperking van de verplichte beroepskledij”, zoals Ken Wagner het hiernaast zegt? Het korte antwoord: jazeker! Al zijn er wel een aantal juridische aspecten waar je rekening mee moet houden. Professor emeritus Herman Nys, gespecialiseerd in medisch recht, wijst ons de weg.
Ten eerste is er de wetgeving. De welzijnswetgeving bevat een aantal bepalingen met betrekking tot het ter beschikking stellen door de werkgever van beroepskledij. Herman Nys legt uit dat, als er risico is dat je door het werk je kledij ‘bevuilt’, je werkgever verplicht is om je beroepskledij aan te bieden. “De bedoeling”, zegt hij, “is mensen bescherming te bieden als ze aan het werk zijn.” Wat relevant is voor de zorgsector, is het ‘risico op blootstelling aan biologische agentia’. Zodra dat risico er is – en dat lijkt het geval voor quasi álle zorgprofessionals – móet de werkgever beschermkledij voorzien.
“Maar naast de welzijnswetgeving”, vervolgt Herman Nys, “is er ook het arbeidsreglement van de organisatie. Daarin kunnen bovenop de wettelijke verplichtingen ook andere plichten worden opgenomen, bijvoorbeeld over de kledij die je moet dragen.” Het arbeidsreglement is iets dat werkgevers samen met werknemersvertegenwoordigers kunnen aanpassen.
