Carl Adams is psychotherapeut en lector aan de AP Hogeschool. Hij werkte onder andere in De Sleutel en in bijzondere jeugdzorg, en schreef samen met Luc Van Laer het boek ‘Geweldbeheersing en zelfbescherming in zorg en welzijn’. De ideale persoon dus, om eens bij te polsen hoe je dat nu als zorgprofessional doet, omgaan met agressie, zonder jezelf in gevaar te brengen.
Agressie als communicatievorm
“Agressie is een vorm van communicatie”, steekt Carl van wal. “De ander wil een boodschap overbrengen. Die doet dat op een erg onhandige manier, die we niet accepteren, maar die doet dat niet zomaar. Dus neem je best een houding aan die zegt ‘wat wil je mij duidelijk maken?’”
Hoe pak je het aan? “Als een cliënt kwaad opstaat, diens boekentas weggooit, mij uitmaakt en wegloopt, is dat agressie, en ga ik daar iets over zeggen. Dus ik ga er achteraan, misschien niet meteen, om te vragen wat dat was. Ik vertel dat ik geschrokken ben, omdat we normaal zo niet met elkaar omgaan, en ik vraag waarom het gebeurde. Ik probeer dus altijd in contact te gaan. Als de cliënt weer begint te roepen, leg ik uit dat ik niet kan luisteren zo, en stellen we het nog een beetje uit.”
Maar dat heeft als voorwaarde dat hij de cliënt kent, nuanceert hij nog. “Situaties waarin ik de persoon niet ken, zijn het gevaarlijkst. Broers, zussen, ouders van cliënten, maar ook nieuwe cliënten. Die kan ik niet inschatten, waardoor ik moeilijker kan reageren.”
De definitie en de evolutie
Agressie is voor iedereen anders, stelt hij. “Het is gedrag, verbaal of non-verbaal van de andere, dat ik ervaar als aanvallend, bedreigend of over mijn grens. Het heeft te maken met persoonlijke grenzen, en is dus moeilijk te definiëren.”
En omdat agressie te maken heeft met persoonlijke grenzen, is het volgens Carl ook moeilijk om daar melding van te maken. “Vaak zijn mensen beschaamd, omdat ze denken dat het aan henzelf ligt, dat hun grenzen zijn overschreden. Maar dat is niet zo. Agressie hoort niet bij de job. Het is niet iets dat we moeten accepteren, maar wel iets dat we moeten registreren en communiceren.”
De voorbeeldfunctie van de zorgverlener
Mensen zijn mondiger geworden, en worden volgens Carl ook sneller agressief, omdat ze vinden meer inspraak te hebben, maar ook je gedrag als zorgprofessional is van belang. “Je hebt een voorbeeldfunctie”, stelt hij. “In veel organisaties is er veel agressie vanuit de hulpverlening zelf, zonder dat ze dat beseffen.”
En dat lokt dus ook agressie uit. “We hebben veel macht, kunnen bepalen wat wel en niet mag, eten uitstellen, bezoek verbieden… Ik kan daar begrip voor opbrengen, dat mensen daar agressief van worden.”
Als hulpverlener moet je dus opletten hoe je over je patiënten, cliënten of bewoners praat, stelt hij. “Als er in vergaderingen niet altijd respectvol over cliënten gesproken wordt, ga je ook zo denken en straal je dat uit naar die cliënt toe. Als hulpverlener moeten we onszelf beheersen en op zoek gaan naar de positieve dingen.”
Agressie bouwt op
Paradoxaal genoeg is volgens hem de hoofdboodschap: “Als je een agressieve cliënt hebt, met een dossier vol vechtpartijen, ben je geneigd afstand te houden. Maar zoek die personen net op. Leer hen kennen, en laat jezelf ook kennen, maar stel daarbij je grenzen. Praat met de cliënt, vraag hoe je diens boosheid kan herkennen, waar je op moet letten, wat die niet graag heeft en wat wel.”
En doe dat op het juiste moment, als het rustig is. “Agressie bouwt altijd op. In het begin is er geen storend gedrag, maar dat kan snel stijgen tot op het hoogste punt en dan zakt het weer. Het gaat altijd voorbij. We moeten werken in situaties waarin er geen agressie is.”
Verdedigingstechnieken als veiligheidsgordel
Agressie gaat altijd om emoties, besluit hij. “Wat gebeurt bij de cliënt, gebeurt ook bij mij, en ik heb moeten leren om helder te blijven denken. Om niet impulsief te reageren, vanuit mijn reptielenbrein.”
Maar, voegt hij er nog aan toe, het is voor zorgprofessionals toch ook belangrijk om een basis aan zelfbeschermingstechnieken te kennen. “Die zijn als een veiligheidsgordel: meestal heb je ze niet nodig, maar je weet wat ze doen, en je bent zekerder van jezelf.”
LEES OOK OP INFUUS:
